Εάν μπούμε στη διαδικασία, να διαβάζουμε τους ετήσιους απολογισμούς των διευθυνόντων συμβούλων μιας εταιρείας, θα διαπιστώσουμε ότι τα πολύ καλά αποτελέσματα ο επικεφαλής της ομάδας θα τα αποδώσει στις έξοχες στρατηγικές του και τους πετυχημένους σχεδιασμούς του, ενώ τα άσχημα αποτελέσματα θα τα αποδώσει στο ισχυρό νόμισμα, στην κυβέρνηση, σε ανέντιμες πολιτικές των ανταγωνιστών κ.ο.κ. Αυτή ακριβώς είναι η πλάνη της αυταρέσκειας. Αποδίδουμε τις επιτυχίες στον εαυτό μας, ενώ τις αποτυχίες σε εξωγενείς παράγοντες.
Ακόμη κι αν δεν έχουμε ακούσει κάτι για την εν λόγω πλάνη, την έχουμε γνωρίσει σίγουρα στο σχολείο. Οι καλοί βαθμοί, είχαν να κάνουν μόνο με εμάς, με την προσπάθεια που καταβάλαμε, με το διάβασμα και τις ικανότητές μας. Οι κακοί βαθμοί, σχετίζονταν με κάποιον/α κακό/ή εκπαιδευτή/τρια που μας “έβαλε στο μάτι”, που δεν μας συμπαθούσε χωρίς λόγο και αιτία. Και δεν είναι λίγες οι φορές που πέφτουμε θύματα της γνωστικής πλάνης, όχι για τους βαθμούς του σχολείου πια, αλλά για άλλα επαγγελματικά ή μη θέματα.
Σε ένα τεστ προσωπικότητας που έγινε, κάποιοι πήραν καλούς και κάποιοι κακούς βαθμούς, κατά έναν εντελώς τυχαίο τρόπο. Αυτοί που πήραν καλούς βαθμούς, θεώρησαν το τεστ πολύ πετυχημένο, ενώ αυτοί που πήραν κακούς βαθμούς, δεν το βρήκαν πειστικό. Γιατί αυτή η ανισορροπία; Γιατί αισθανόμαστε υπεύθυνοι για τις επιτυχίες μας και καταλογίζουμε τις αποτυχίες μας σε άλλους;; Υπάρχουν πολλές θεωρίες. Η απλούστερη εξήγηση είναι ότι, έτσι αισθανόμαστε καλύτερα, ενώ οι συνέπειες αυτής της στάσης μας δεν είναι ιδιαίτερα σοβαρές.Αν δεν ήταν έτσι, η εξέλιξη θα είχα αναλάβει να εξαφανίσει αυτή τη γνωστική πλάνη, στα τελευταία 100.000 χρόνια. Προσοχή όμως… σε ένα σύγχρονο κόσμο όπου οι κίνδυνοι δεν είναι τόσο εύκολα και άμεσα ορατοί, η πλάνη της αυταρέσκειας μπορεί να οδηγήσει γρήγορα στην καταστροφή. Αρκεί να σκεφτούμε τον Ρίτσαρντ Φαλντ που αρεσκόταν στο να αυτοαποκαλείται “άρχοντας του κόσμου”, τουλάχιστον έως το 2008 όπου ήταν πρόεδρος της Lehman Brothers.
Είναι πολλές οι φορές που ανεβάζουμε τη βαθμολογία που είχαμε πάρει σε κάποια εξέταση, η οποία πραγματοποιήθηκε στο παρελθόν. Φουσκώνουμε λίγο τους αριθμούς, πειράζουμε λίγο το αποτέλεσμα, έτσι ώστε μέσα σε σύντομο διάστημα κατά την οποία κάνουμε αυτή την ψευδή δήλωση, το πιστεύουμε και οι ίδιοι.
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό παράδειγμα καθημερινότητας: σε ένα σπίτι μένουν πέντε φοιτητές. Ρώτησα τον καθένα χωριστά, κάθε πότε έβγαζε και πετούσε τα σκουπίδια. Ο πρώτος μου απάντησε “μία στις δύο”, ο δεύτερος μου απάντησε “μια φορά στις τρεις”, ο τρίτος μου απάντησε “μια φορά στις δύο”, ο τέταρτος δεν θυμόταν και ο πέμπτος τον οποίο πέτυχα επί του έργου, δηλαδή μετέφερε εκείνη την ώρα τα σκουπίδια, μου απάντησε “τουλάχιστον στο 90%”!! Λογικά το άθροισμα των απαντήσεών τους, θα έπρεπε να συμπληρώνει αριθμητικά το 100%. Εδώ όμως φτάσαμε στο 320%!!!!! Οι φοιτητές υπερεκτιμούσαν το ρόλο τους, όπως κάνουμε σχεδόν όλοι. Χαρακτηριστικό φαινόμενο στη ζωή των ζευγαριών. Τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες, εκτιμούν ότι η συμβολή τους στη λειτουργία του νοικοκυριού, υπερβαίνει το 50%.
Πώς να αποφύγουμε την πλάνη της αυταρέσκειας;; Φυσικά μέσω της αυτογνωσίας και του σωστού coaching… διαφορετικά εάν έχουμε έναν εχθρό, ας τον καλέσουμε για καφέ κι ας τον ρωτήσουμε για εμάς…. ίσως στο τέλος και να του οφείλουμε ευγνωμοσύνη!!!